DẬY THÌ LÀ GÌ, BIỂU HIỆN CỦA DẬY THÌ Ở NAM VÀ NỮ
Dậy thì là thời kỳ có những biến đổi lớn về thể chất, tâm lý, đặc biệt là chức năng sinh dục. Ở Việt Nam, tuổi dậy thì ở nam thường từ 14 – 16 tuổi. Tuổi dậy thì ở nữ thường khoảng 12 – 14 tuổi.
Dậy thì là gì? Cơ chế dậy thì.
– Dậy thì là một cột mốc đánh dấu sự biến đổi của toàn cơ thể, nhất là bộ máy sinh dục. Chuyển bộ máy sinh dục từ trạng thái chưa có khả năng sinh sản tới có khả năng sinh sản. Dưới tác dụng của các hormon vùng dưới đồi, tuyến yên và tuyến sinh dục.
Trong suốt thời kỳ từ sau khi sinh đến trước tuổi dậy thì, cả ba vùng này không hoạt động do thiếu một tín hiệu kích thích đủ mạnh từ các trung tâm phía trên vùng dưới đồi. Ngày nay, người ta thường cho rằng, các trung tâm đó là vùng Limbic. Dậy thì chính là quá trình trưởng thành hay quá trình chín của vùng Limbic. Khi vùng Limbic trưởng thành, những tín hiệu xuất phát từ vùng Limbic sẽ đủ mạnh để kích thích vùng dưới đồi bài tiết đủ lượng hormon Gn-RH. Và phát động hoạt động chức năng của trục vùng dưới đồi – tuyến yên – tuyến sinh dục.
– Dậy thì là thời kỳ có những biến đổi lớn về thể chất, tâm lý, đặc biệt là chức năng sinh dục. Ở Việt Nam, tuổi dậy thì ở nam thường từ 15 – 16 tuổi. Tuổi dậy thì ở nữ thường khoảng 13 – 14 tuổi.
– Cột mốc đánh dấu tuổi dậy thì bắt đầu ở nam là thể tích tinh hoàn trên 4ml. Mốc đánh dấu tuổi dậy thì hoàn toàn là lần xuất tinh đầu tiên.
– Thời điểm bắt đầu dậy thì ở nữ được đánh dấu bằng biểu hiện tuyến vú bắt đầu phát triển. Khoảng thời gian này thường kéo dài 3 – 4 năm. Thời điểm dậy thì hoàn toàn ở nữ được thể hiện bằng lần có kinh nguyệt đầu tiên.
2. Những biến đổi về cơ thể ở tuổi dậy thì
a. Những biến đổi về cơ thể ở tuổi dậy thì của nữ
Chiều cao và cân nặng
Dậy thì tạo nên sự tăng vọt về chiều cao. Các em gái có thể tăng chiều cao trung bình gần 9 cm mỗi năm. Đầu, bàn tay và bàn chân sẽ phát triển đầu tiên. Sau đó là phát triển cánh tay và chân. Cuối cùng là thân người và vai sẽ phát triển để tương xứng với cơ thể.
Khi bước vào giai đoạn tuổi dậy thì, sự tăng trưởng chiều cao không phải lúc nào cũng theo tỷ lệ cân đối. Tay chân của trẻ thường dài hoặc ngắn hơn so với phần còn lại của cơ thể.
Chiều cao phát triển đương nhiên sẽ kéo theo sự tăng cân. Việc tăng cân là hoàn toàn bình thường và là một phần của giai đoạn dậy thì. Vì nếu không tăng cân, trẻ gái không thể phát triển chiều cao, ngực hay có kinh nguyệt.
Bé gái trong giai đoạn tuổi dậy thì sẽ có sự tăng vọt về chiều cao
Kết cấu cơ thể thay đổi vào tuổi dậy thì
Tuổi dậy thì ở nữ giới thường có rất nhiều thay đổi. Bên cạnh sự thay đổi lớn về chiều cao, các trẻ còn trải qua sự thay đổi trong kết cấu cơ thể. Ví dụ: tỷ lệ lượng mỡ và cơ thịt trong cơ thể.
Các trẻ gái tuổi vị thành niên tiếp tục phát triển lượng cơ cùng lúc với mỡ cơ thể. Trong giai đoạn này, tỷ lệ phần trăm lượng mỡ trong cơ thể trẻ gái sẽ tăng tương ứng với lượng cơ. Lượng mỡ gia tăng này được phân bố ở khu vực giữa trên cơ thể (hông, mông và ngực). Thân hình thẳng, vuông của trẻ gái sẽ trở nên nở nang ở phần hông, mông và ngực.
Ngực phát triển tuổi dậy thì
biểu hiện dậy thì ở nữ
Ngực bắt đầu phát triển vào khoảng từ 8 – 13 tuổi. Và tiếp tục phát triển trong giai đoạn dậy thì. Sự phát triển ngực bắt đầu từ khu vực xung quanh núm vú. Rồi lan rộng ra và các mô vú hình thành dưới núm vú. Khi ngực phát triển hoàn thiện, mỗi bên ngực sẽ hình thành rõ ràng và quầng vú không còn bị căng phồng nữa.
Lông vùng kín
Lông vùng kín bắt đầu mọc xung quanh môi âm đạo, là phần bên ngoài của vùng kín. Lông trở nên đậm màu, thô hơn và phát triển tạo thành hình tam giác ngược. Đôi lúc, lông có thể mọc lan ra vùng bên trong bắp đùi.
Mụn trứng cá xuất hiện tuổi dậy thì
Các tuyến sản sinh mồ hôi và dầu cũng bắt đầu phát triển trong giai đoạn dậy thì. Và mụn trứng cá xuất hiện khi các tuyến này bị bít kín.
Xuất hiện kinh nguyệt
Đây là một trong những nét đặc trưng của tuổi dậy thì ở nữ giới. Kinh nguyệt dấu hiệu cho thấy cơ thể một trẻ gái trưởng thành về tính dục. Thấy giải phóng một lượng máu nhỏ và mô thông qua âm đạo. Đây là một quá trình bình thường mà những trẻ gái, phụ nữ khỏe mạnh và trưởng thành về tính dục đều trải qua hằng tháng.
b. Những biến đổi về cơ thể ở tuổi dậy thì của nam
Tinh hoàn và bìu to lên
Khi giai đoạn dậy thì bắt đầu, kích thước của tinh hoàn và bìu to lên gần như gấp đôi. Khi tinh hoàn tiếp tục phát triển, lớp da bìu trở nên sậm hơn, to ra, mỏng đi, thòng xuống thấp và sần sùi (là do các nang lông bắt đầu phát triển). Ở hầu hết bé trai, một bên tinh hoàn (thường là bên trái) sẽ thấp hơn bên còn lại.
Mọc lông mu tuổi dậy thì
Dưới sự tác động của testosterone, sự thay đổi tiếp theo của giai đoạn dậy thì sẽ diễn ra nhanh chóng. Những sợi lông đầu tiên sẽ bắt đầu mọc từ gốc dương vật. Cả bé trai lẫn bé gái, lông mu sau khi mọc sẽ trở nên sậm màu hơn, xoăn và dày hơn. Trong vòng vài năm, lớp lông mu sẽ bao phủ vùng mu, bẹn. Có trường hợp sẽ mọc lan ra xuống đùi. Một ít lông mỏng hơn cũng sẽ mọc ngược lên hướng về rốn. Khoảng hai năm sau khi lông mu bắt đầu xuất hiện, những đám lông lưa thưa sẽ bắt đầu mọc ở khắp mặt, chân, tay, nách và ở ngực.
Thay đổi về vóc dáng cơ thể tuổi dậy thì
Sức mạnh về thể chất của các bé gái thường tương đồng với các bé trai đến khoảng giai đoạn giữa của thời niên thiếu. Sau đó, sự khác biệt giữa các bé trở nên rõ ràng hơn. Các bé trai khi ở giai đoạn vừa mới bắt đầu dậy thì trông có vẻ mũm mĩm và khệnh khạng (do tay và chân dài tương đối so với thân người).
Khi quá trình dậy thì diễn tiến, cơ thể bé trai bắt đầu phát triển nhảy vọt, đỉnh điểm vào cuối giai đoạn dậy thì. Tỷ lệ của cơ thể thay đổi trong quá trình phát triển nhạy vọt này, do có sự phát triển nhanh chóng của thân và ở chân. Các bé trai tiếp tục phát triển cơ với thời gian dài hơn so với bé gái, vì vậy ở vào cuối giai đoạn tuổi teen, thành phần cơ thể của bé trai chỉ có 12% chất béo, ít hơn một nửa so với mức trung bình của một bé gái.
Phát triển dương vật
Bé trai có thể có kích thước dương vật như của người lớn ở độ tuổi 13. Hoặc muộn lắm là ở tuổi 18. Ban đầu dương vật sẽ phát triển về chiều dài, rồi mới đến bề ngang. Bé trai tuổi teen thường có xu hướng dành nhiều thời gian quan sát dương vật của mình hơn. Và có thể lén lút so sánh với dương vật của bé trai khác.
Hầu hết bé trai đều không biết chức năng tình dục không phụ thuộc đến kích thước của dương vật. Hoặc kích thước của một dương vật khi nó đang mềm không nhất thiết sẽ tương ứng với kích thước của nó khi cương lên.
Khả năng sinh sản tuổi dậy thì
Nam giới được gọi là có khả năng sinh sản sau lần xuất tinh đầu tiên. Hiện tượng này xảy ra một năm sau khi tinh hoàn bắt đầu to ra. Tinh hoàn lúc này sẽ sản sinh ra tinh trùng, trong khi tuyến tiền liệt, túi tinh và tuyến Cowper sẽ chế tiết dịch để cùng với tinh trùng tạo thành tinh dịch. Mỗi lần xuất tinh, lượng tinh dịch được suất ra chứa từ 200 đến 500 triệu tinh trùng.
Mộng tinh và những lần cương cứng ngoài ý muốn
Hầu hết các bé trai đã bắt đầu nghịch, chà xát dương vật của mình cho vui một thời gian dài trước khi các bé có khả năng đạt cực khoái thật sự. Trẻ có thể tự thủ dâm để xuất tinh lần đầu tiên. Nhưng đôi khi, cột mốc trưởng thành về mặt tình dục này có khi lại xảy ra trong lúc trẻ đang ngủ. Khi thức dậy, trẻ sẽ thấy đồ ngủ và nệm bị ướt, và có thể đang tự hỏi là mình có tè dầm không.
Mộng tinh, hay còn gọi là “giấc mơ ẩm ướt – wet dream”, không nhất thiết phải là kết quả của một giấc mơ có tính tình dục trong đó.
Thay đổi giọng nói tuổi dậy thì
Giai đoạn dậy thì, phần thanh quản và dây thanh âm của bé sẽ trở nên to ra. Trong một khoảng thơi gian, giọng nói của con sẽ bị “vỡ” trong quá trình nó trở nên trầm xuống. Khi thanh quản đạt đến kích thước như người trưởng thành, tình trạng vỡ giọng sẽ dừng lại. Giọng nói ở bé gái cũng sẽ trầm xuống, nhưng sự thay đổi sẽ ít hơn.
Sự phát triển của ngực
Ở đầu giai đoạn dậy thì, hầu hết các bé trai sẽ trải qua tình trạng đau và nhạy cảm quanh đầu vú. Khoảng ít nhất ba phần tư bé trai sẽ thật sự có vài sự phát triển ở ngực. Đó là kết quả của một phản ứng hóa sinh chuyển hóa testosterone thành hormone sinh dục nữ, estrogen.
Thông thường, ngực sẽ phát triển trở nên cứng hơn và nhú lên với đường kính khoảng 2 cm quanh núm vú. Đôi khi tình trạng này trở nên quá mức, trở thành hiện tượng “vú to nam giới”. Những bé trai thừa cân có thể có tình trạng giả “vú to nam giới” (gọi là vú to do mỡ).
