BỆNH ZONA, TRIỆU CHỨNG, ĐIỀU TRỊ BỆNH ZONA
>>BỆNH ZONA, TRIỆU CHỨNG CỦA BỆNH ZONA VÀ CÁCH ĐIỀU TRỊ.
Bệnh Zona là một bệnh ngoài da do virut. Đặc điểm của bệnh zona là gây nên những mụn nước, có khu trú đặc biệt ở một bên cơ thể, đi theo đường của dây thần kinh.
Triệu chứng của bệnh zona
– Trước khi phát thương tổn, bệnh zona thường có triệu chứng về cảm giác. Đau, nhức nhối, nóng rát ở vùng da sắp phát thương tổn. Và kèm theo những triệu chứng toàn thể ở nhiều mức độ khác nhau.
– Thương tổn ở bệnh zona bắt đầu bằng các dát đỏ, hơi gờ cao. Thường là hình bầu dục, sắp xếp dọc theo một dây thần kinh, đứng riêng rẽ nhau hoặc kết lại với nhau thành một dải, dừng lại ở đường giữa của cơ thể.
– Sau vài giờ, các mụn nước trong suốt, căng xuất hiện trên các dát đỏ đó. Các mụn nước sau đó đục dần. Một số liên kết với nhau thành những phỏng nước lớn.
– Sau 4 – 5 ngày bị bệnh Zona, các mụn nước dăn deo lại rồi khô dần. Để lại những vảy tiết nhỏ màu vàng ngả nâu.
Nền đỏ nhạt dần, xẹp xuống và trở thành màu nâu.
Một số mụn nước và nhất là các bọng nước vỡ ra. Có thể tạo thành những ổ loét khá sâu, chậm lành, để lại sẹo vĩnh viễn, trắng, có viền thâm, giúp chẩn đoán hồi cứu được bệnh.
– Ở vùng da lành cùng phía với thương tổn, đôi khi có một vài mụn nước lưu vong. Hãn hữu cũng có thể có mụn lưu vong ở phía đối diện.
– Viêm hạch ở vùng trực thuộc xuất hiện rất sớm ở bệnh zona. Trước hoặc sau thương tổn da, gây đau đớn. Đó là một triệu chứng quan trọng để chẩn đoán bệnh zona.
– Các rối loạn cảm giác tuy không hằng định song rất hay gặp. Các cơn đau nhức nhối thần kinh, có lan ra xa. Các điểm đau cố định, tồn tại lâu dài. Các cảm giác nóng rát. Ở nông trên da sắp xuất hiện hoặc đã xuất hiện các mụn nước.
Ở người trẻ mắc bệnh zona thường đau nhẹ hoặc không đau. Trái lại, ở người già, triệu chứng đau đặc biệt dữ dội và tồn tại lâu, rất khó chịu và không thuốc gì làm khỏi được.
Bên cạnh các rối loạn cảm giác da (tê xen kẽ với quá cảm giác ở các điểm tổn thương) còn có thể gặp các rối loạn về phản ứng điện và phản xạ da. Hoặc đôi khi có chứng liệt (liệt cơ liên sườn, liệt các dây thần kinh sọ não nhất là dây VII và dây V), liệt rễ thần kinh các chi.
Hiện tượng teo cơ, rối loạn giao cảm cũng đã được nói đến trong bệnh zona. Cũng như chứng viêm tủy lan ngược gây tử vong.
– Brissaud và Sicard có thấy thay đổi nước não tủy trong 50% trường hợp bệnh zona ở các khu trú khác nhau (Lympho tăng, Albumin bình thường).
– Triệu chứng toàn thân của bệnh zona thay đổi tùy từng trường hợp. Sốt, đau, mỏi, kém ăn, lưỡi bẩn,… Có khi các triệu chứng rất dữ dội, tiến triển có chu kỳ.
Đôi khi có rối loạn tiêu hóa, hô hấp, tim mạch, thận.
Thể bệnh zona
Zona xuất huyết
Các đám tổn thương có tính chất xuất huyết, kèm theo các mụn nước có lẫn máu.
Bệnh Zona hoại tử
Thường gặp ở người già yếu, suy mòn, có tật ở phủ tạng hoặc ngộ độc.
Tùy theo khu trú của thương tổn, bệnh zona có thể phân thành các thể sau:
– Zona liên sườn và ngực bụng: Các mụn nước sắp xếp ở 1 bên ngực, theo dây thần kinh liên sườn.
– Thể zona ngực – cánh tay: các thương tổn sắp xếp ở phần trên ngực và chạy dọc theo mặt trong cánh tay.
– Zona cổ (đám rối cổ nông) và zona cổ – cánh tay: khu trú ở cổ, vai, mặt trong chi trên.
– Thể zona đỉnh đầu – cổ chạy dọc từ gáy lên da đầu và vành tai.
– Zona thắt lưng – bụng – sinh dục – đùi, zona cánh tay: hiếm gặp hơn.
– Zona mắt:
Liên quan đến nhánh mặt của dây thần kinh tam thoa. Các thương tổn xuất hiện ở trán, mi trên, góc trong của mắt, cánh mũi và cả niêm mạc mũi.
Thể bệnh zona này nguy hiểm vì những biến chứng mắt. Từ viêm màng tiếp hợp, chảy nước mắt đến viêm giác mạc, đục giác mạc làm mù mắt, loét và thủng giác mạc, rối loạn đồng tử, và có khi teo cả gai mắt. Tuy các biến chứng này rất hiếm nhưng ta vẫn phải dè chừng, nhất là khi thấy tê ở giác mạc và đau dữ dội ở mắt.
Triệu chứng đau quanh hố mắt thường tồn tại lâu dài trong bệnh zona thể mắt.
– Zona của dây thần kinh hàm trên và hàm dưới: Khu trú vào các vùng da tương ứng và cả niêm mạc miệng, họng.
– Zona của hạch gối: Tổn thương khu trú ở vành tai kèm theo rối loạn thính giác, rối loạn cảm giác của 2/3 trước của lưỡi. Và đôi khi có liệt mặt nhão và đau nhưng chỉ nhất thời.
– Zona hai bên và đối xứng, zona toàn thân, zona nhiều chỗ: Rất hãn hữu mới thấy.
Tiến triển của bệnh Zona
– Thường lành tính. Kéo dài 2 – 4 tuần lễ
– Ở những thể nặng, bệnh zona có thể kéo dài bằng nhiều đợt liên tiếp.
Thể zona đau (người già) thường để lại lâu dài chứng đau buốt. Có khi kéo dài vô hạn độ
Khác hẳn với mụn rộp, bệnh zona gây miễn dịch cho người bệnh. Tuy vậy, vẫn có trường hợp tái phát.
Giải phẫu bệnh zona
Mụn nước trong bệnh zona giống hệt mụn rộp và thủy đậu: Mụn nước nằm trong lòng lớp nhầy Malipighi. Được hình thành do sự phù thũng nội tế bào và hư biến các tế bào gai. Các tế bào này mất các sợi dây chằng, rơi vào trong mụn nước và phình tròn ra.
Nếu mụn nước bị hoại tử, sẽ để lại sẹo vĩnh viễn.
Căn sinh bệnh zona
Bệnh zona hay phát vào mùa xuân và ở tất cả các lứa tuổi.
Có thể tự phát như các loại sốt phát ban, hoặc xuất hiện do những tác dụng của các nguyên nhân kích thích, làm thức tỉnh virut đang tiềm tàng hoặc làm thay đổi điều kiện miễn dịch (nhiễm khuẩn cấp, nhiễm khuẩn mạn, ngộ độc asen, thủy ngân, bismut, sang trấn thần kinh,…).
Ngày nay, nhiều tác giả coi bệnh zona là một bệnh đặc thù do 1 loại virut gây nên.
Sự phân bố thương tổn và các biến đổi giải phẫu bệnh học cho phép khẳng định chứng viêm hạch, rễ sau tủy sống trong bệnh zona. Song chúng ta vẫn chưa biết đường xâm nhập của virut vào cơ thể, cách lan truyền của nó ra sao và bản chất của các mụn nước thế nào.
Đa số các tác giả nghĩ rằng, virut đã đi dọc theo dây thần kinh mà lan truyền từ hạch cột sống đến da. Chất histamin do các sợi thần kinh tiết ra có lẽ đóng vai trò trong sự phát sinh các thương tổn ngoài da. Vì thấy histamin trong nước tiểu và trong máu có đậm độ cao. Khi tiêm histamin vào trong da bệnh nhân zona, người ta thấy xuất hiện các mụn nước => tác dụng điều trị bệnh zona của chất kháng histamin.
Chẩn đoán bệnh Zona
– Trong những trường hợp thông thường, chẩn đoán xác định không có gì khó khăn. (Mụn nước đứng thành dải, ở 1 bên cơ thể, dọc theo dây thần kinh). Tuy nhiên các cơn đau thần kinh trước khi xuất hiện mụn nước, hoặc ở trường hợp không có mụn nước (bệnh zona không có thương tổn ngoài da) thường đưa đến nhiều chẩn đoán sai lầm.
– Chẩn đoán phân biệt bệnh zona với:
+ Mụn rộp: Bị trí thương tổn không có hạch, ít đau, không tái phát, tiêm truyền giác mạc thỏ dương tính.
+ Thủy đậu: Cần phân biệt với thể toàn thể của bệnh zona. Song ở bệnh nhi không có hạch, bạch cầu hạ, không có thương tổn hoại tử hoặc xuất huyết thì hướng ta đến bệnh thủy đậu.
+ Viêm da tiếp xúc: Cách phân bố thương tổn với tính chất nhân tạo của nó.
Điều trị bệnh zona
Điều trị bệnh zona tại chỗ.
Chỉ cần xoa bột trơ, hồ nước, dung dịch ichtyol nhẹ.
Riêng zona mắt đòi hỏi sát khuẩn mắt (rửa bằng dung dịch acid boric, acgyrol 1/100), băng kín mắt, theo dõi cảm giác màng tiếp hợp.
Điều trị bệnh zona toàn thể.
– Chống đau bằng Aspirin, antipyrin, morphin,… trị liệu máu toàn thân, asen hóa trị 3 và 5, vitamin B1, B12, kháng histamin tổng hợp.
– Có thể dùng Aureomycin. Cứ 6h uống 0,5g trong 2-4 ngày. Hoặc cloromyxetin 50mg/kg mỗi ngày.
– Tia tử ngoại với liều tấy đỏ, cách 3 ngày chạy 1 lần – có thể đem lại hiệu quả tốt nhất là đối với bệnh zona mới mắc.
– Gần đây người ta dùng emetin với công hiệu tốt trong điều trị bệnh zona. Đối với chứng đau sau zona: quang tuyến liệu pháp tại chỗ hoặc tủy xương, sóng ngắn, B1, B12. Có thể kết hợp tiêm novocain tiêm tĩnh mạch, tiêm cồn vào dây thần kinh hoặc phẫu thuật giao cảm, hạch, rễ thần kinh.
* Điều trị bệnh zona tại nhà:
Nếu bạn nghĩ mình bị bệnh Zona, hãy đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt. Vì thuốc kháng virus chỉ có hiệu quả khi được sử dụng sớm.
Không được gãi vì có thể làm gia tăng nguy cơ bị nhiễm trùng thứ phát và có thể để lại sẹo. Thuốc kháng histamin có thể giúp giảm ngứa.
Thuốc giảm đau đôi khi cũng cần thiết.
Dùng băng ép ngâm nước lạnh băng vào sang thương rỉ mủ trong khoảng 20 phút khoảng 7, 8 lần/ngày để làm dịu bớt cơn đau và làm khô sang thương. Nó còn giúp lấy bớt vảy ra ngoài và giảm khả năng bị nhiễm trùng. Ngưng sử dụng băng ép khi sang thương đã khô giúp cho những vùng da xung quanh không trở nên khô và ngứa.
Giữ cho khu vực sang thương được sạch sẽ bằng xà bông nhẹ và nước. Mặc quần áo rộng để tránh bị thương thêm khi quần áo tiếp xúc với sang thương. Tránh những tiếp xúc da, chạm da với những người chưa từng bị thủy đậu, đang bệnh, hoặc những người bị suy giảm hệ miễn dịch.
Điều trị bệnh zona dùng thuốc:
Một vài bác sĩ chỉ điều trị triệu chứng của Zona như đau. Một vài thuốc giảm đau được sử dụng, chẳng hạn như acetaminophen (VD Tylenol), và ibuprofen (VD Advil) hoặc thuốc giảm đau tricyclic, đặc biệt là trong trường hợp đau dây thần kinh sau tổn thương (PHN – Postherpetic neuralgia). PHN là những cơn đau kéo dài ở một số người ngay cả sau khi sang thương đã biến mất.
Thuốc kháng virus, như acyclovir (Zovirax), valacyclovir (Valtrex) và famciclovir (Famvir), có thể là giảm thời gian phát ban và đau, bao gồm cả PHN. Cần phải bắt đầu sử dụng những loại thuốc này trong giai đoạn sớm của bệnh mới có hiệu quả. Bác sĩ sẽ quyết định bạn cần sử dụng loại thuốc nào.
Đôi khi, corticoid cục bộ có thể được dùng để giảm viêm. Những thuốc cục bộ có thể được sử dụng để làm giảm đau và ngừa nhiễm trùng.
